Speeksel

Verschillen tussen zetmeel en suiker

Zetmeel en suiker zijn verschillende stoffen.
We gaan nu drie verschillen onderzoeken.

proeven

PROEF: VERSCHILLEN TUSSEN SUIKER EN ZETMEEL

Nodig:

1 rekje met 6 genummerde buizen
1 beker
1 brander
1 flesje jodium
1 flesje suiker-aantoner
1 potje zetmeel + lepeltje
1 potje druivensuiker + lepeltje

Verschil in smaak

Proef met je vinger een klein beetje druivensuiker.
Druivensuiker smaakt wel / niet zoet.
Proef een klein beetje zetmeel-poeder.
Zetmeel smaakt wel / niet zoet.

zetmeel in buis

Verschil in kleur met jodium

Doe in buis (1) een theelepel zetmeel.
Doe hier 3 centimeter water bij.
Sluit de buis met je duim af.
Schud het zetmeel door het water, zoals hiernaast getekend.
Doe hier 5 druppels jodium bij.
De kleur wordt lichtbruin / zwart.

Doe in buis (2) een theelepel druivensuiker.
Doe hier 3 cm water bij, en schud.
Doe hier 5 druppels jodium bij.
De kleur wordt lichtbruin / zwart.

buis warmen met brander

Verschil in kleur met suiker-aantoner

Maak in buis (3) een zetmeeloplossing.
Dus: Eén theelepel zetmeel, 3 cm water, en schudden.
Doe hier 10 druppels suiker-aantoner bij.
Nu moet je de buis gaan verwarmen met een brander.
Hiernaast zie je hoe je dat veilig doet.
Waarom houdt zij de buis van zich af gericht?
Anders kan het over haar heen spatten.
Waarom moet je altijd een kleine vlam gebruiken?
Anders kookt de buis snel over.

1. Gebruik een kleine vlam
2. Houd de buis van je af gericht

Verwarm buis (3) heel voorzichtig op een brander.
Zodra het gaat borrelen haal je de buis weg van de vlam.
De kleur van de zetmeel-oplossing is grijsbruin / oranje.

Maak in buis (4) een druivensuiker-oplossing.
Dus: Een theelepel druivensuiker, 3 cm water, en schudden.
Doe hier 10 druppels suiker-aantoner bij.
Verwarm ook deze buis heel voorzichtig tot het kookt.
De kleur van de suiker-oplossing is dan grijsbruin / oranje.

Resultaten in tabel zetten

Je hebt nu drie verschillen tussen zetmeel en suiker gevonden.
Vul de tabel hieronder in.

	ZETMEEL	SUIKER
Smaak	wel / niet zoet	wel / niet zoet
Met jodium	bruin / zwart	bruin / zwart
Suiker-aantoner	grijs / oranje	grijs / oranje

PROEF: SPEEKSEL

Nodig:

1 rekje met 6 genummerde buizen
1 beker
1 brander
1 flesje jodium
1 flesje suiker-aantoner
1 potje zetmeel + lepeltje
1 potje druivensuiker + lepeltje

We kunnen van zetmeel suiker maken.
Dat doen we met ons speeksel.
Doe één theelepel zetmeel in de beker.
Vul die beker voor de helft met warm water.
Roer het zetmeel door het water.
Doe in buis (5) en (6) één centimeter van deze oplossing.

Doe bij beide buizen 1 cm speeksel.
Doe bij buis (5) nu 5 druppels jodium.
Bij buis (6) doe je 10 druppels suikeraantoner.

tijd opnemen

Neem de tijd op met een horloge.
Houd beide buizen 5 minuten vast in je handpalm.
Het speeksel werkt bij die temperatuur beter.
Schudt na die 5 minuten buis (5) eventjes.
De jodium in buis (5) is lichter / zwarter geworden.
Het jodium werd zwart door de zetmeel die in de buis zat.
Er zit na de proef dus meer / minder zetmeel in de buis.

Verwarm buis (6) voorzichtig.
De kleur wordt grijsbruin / oranje.
Oranje kleur toont aan dat er suiker in de buis zit.
Er zit na de proef dus wel / geen suiker in de buis.
Met deze proef heb je ontdekt hoe speeksel werkt.
Speeksel verandert zetmeel in suiker

speekselklieren

Speeksel-klieren

Hier zie je getekend waar speeksel gemaakt wordt.
We noemen dat speeksel-klieren.
Er zitten speekselklieren onder je oor en onder je tong.

Vragen

Als je zetmeel en suiker bij elkaar doet zal deze oplossing wel / niet zoet smaken
en met jodium wel / niet zwart kleuren.

Zetmeel wordt door speeksel omgezet in suiker.

Als je lang op droog brood kauwt gaat het zoet smaken.
Als je weet dat in brood veel zetmeel zit,
leg dan nu uit hoe brood door erop te kauwen zoet wordt.
Het zetmeel uit brood wordt door speeksel uit je mond veranderd in suiker (en dat proef je)

Extra stof

werking van speeksel

Hoe kan zetmeel in suiker veranderen? Dat kan je begrijpen als je naar de kleinste deeltjes kijkt.
Die kleinste deeltjes van een stof noemen we moleculen.
Een molecuul is zó klein dat je het nooit kunt zien.
Zelfs niet met een microscoop!
In 1 suikerklontje zitten 1000000000000000000000 moleculen!
Het lange molecuul hiernaast is zetmeel.
Je ziet dat zetmeel een veel langer molecuul is dan suiker.
Hiernaast zie je wat speeksel met zetmeel doet: Het speeksel knipt er stukjes af.
Die afgeknipte stukjes zijn suiker-moleculen.
Zetmeel is te groot om door onze darmwand te gaan.
De suiker-moleculen passen er wel door.
Speeksel maakt het dus voor ons mogelijk om zetmeel te verteren.