K | E | N | D | E | N | A | T | U | U | R | © | Wim de Groot & Bart Bruyns |
ErfelijkheidErfelijke eigenschappenVul de tabel in. |
Eigenschap | Jijzelf | Je moeder | Je vader |
---|---|---|---|
Kleur van de ogen | |||
Lengte | |||
Kleur haar |
Waarschijnlijk zie je door de tabel dat jij veel op je ouders lijkt.
Dat is geen toeval. De eigenschappen van je ouders zijn aan jou meegegeven. We noemen dat erfelijke eigenschappen. De kleur van je ogen is wel erfelijke eigenschap. De kleur van je schoenen is geen erfelijke eigenschap. | |
je eerste cel |
ChromosomenIn deze tekening staat hoe je die eigenschappen meekrijgt.Hiernaast zie je bij A een eicel in de buik van een moeder. In die eicel zitten chromosomen (spreek uit: "gromosomen"). Chromosomen (pijl C) zien er uit als piepkleine draadjes. Door de mikroskoop blijkt elke eicel er 23 te hebben. Op die draadjes staan erfelijke eigenschappen van je moeder Dus over de kleur van de ogen, het haar, enzovoort... Elke zaadcel van de man bevat ook 23 chromosomen (B). Bij D komt de zaadcel van de vader met de eicel samen. Jouw "eerste cel" (bij E) bevat 23+23= 46 chromosomen. Van elke eigenschap krijg je dus van beide ouders wat mee. |
oerrund koe |
Veredelen door selectieHiernaast zie je een voorouder van onze koeien, het oer-rund.Een oerrund kan haar kalf per dag een paar liter melk geven. Wij zijn lang geleden begonnen om oerrunderen te temmen. Dat deden we voor het vlees en in Nederland vooral voor de melk. Wij wilden dus het liefst koeien die zoveel mogelijk melk gaven. Steeds werden de koeien met de meeste melk uitgekozen. Dit "uitkiezen van de beste" heet veredelen door selectie. Hiernaast zie je een "moderne" koe. Wat valt je op als je haar vergelijkt met het oerrund erboven? De uier is door de veredeling groter geworden. De kleur is veredeld naar zwart met wit. Koeien in Nederland geven per dag wel ongeveer 30 liter melk. |
de stier "Herman" |
Veredelen door genetische manipulatieTegenwoordig kunnen we chromosomen "knippen en plakken".Zo kan je zelfs eigenschappen van andere dieren inbouwen. Hiernaast zie je de stier Herman. Herman komt uit een eicel waarmee geknipt en geplakt is. Er is een erfelijke eigenschap van een bacterie toegevoegd. Die bacterie kan een geneesmiddel maken. En Herman kan nu ook dat geneesmiddel maken. Bij de dochters van Herman kunnen we dat uit de melk halen. Zo maken we van koeien kleine geneesmiddelen-fabriekjes. De veredeling van Herman noemen we genetische manipulatie. Genetisch is een ander woord voor erfelijk. Manipulatie is een moeilijk woord voor verandering. Genetische manipulatie is dus erfelijke verandering. Sommige mensen vinden die verandering te ver gaan. Ze vinden dat geknip en geplak te gevaarlijk. Want er kunnen opeens hele nieuwe dieren ontstaan. En wat die gaan doen is soms moeilijk te voorspellen. |