?
pictures/kdn-erfelijkheid-ico.png



Erfelijkheid

Erfelijke eigenschappen

Vul de tabel in.
Eigenschap Jijzelf Je moeder Je vader
Kleur van de ogen
Lengte
Kleur haar
Waarschijnlijk zie je door de tabel dat jij veel op je ouders lijkt.
Dat is geen toeval.
De eigenschappen van je ouders zijn aan jou meegegeven.
We noemen dat erfelijke eigenschappen.
De kleur van je ogen is (1) wel / geen erfelijke eigenschap.
De kleur van je schoenen is (2) wel / geen erfelijke eigenschap.
je eerste cel
je eerste cel

Chromosomen

In deze tekening staat hoe je die eigenschappen meekrijgt.
Hiernaast zie je bij A een eicel in de buik van een moeder.
In die eicel zitten chromosomen (spreek uit: "gromosomen").
Chromosomen (pijl C) zien er uit als piepkleine draadjes.
Door de mikroskoop blijkt elke eicel er 23 te hebben.
Op die draadjes staan erfelijke eigenschappen van je moeder
Dus over de kleur van de ogen, het haar, enzovoort...
Elke zaadcel van de man bevat ook 23 chromosomen (B).
Bij D komt de zaadcel van de vader met de eicel samen.
Jouw "eerste cel" (bij E) bevat 23+23= 46 chromosomen.
Van elke eigenschap krijg je dus van beide ouders wat mee.
oerrund
oerrund

koe
koe

Veredelen door selectie

Hiernaast zie je een voorouder van onze koeien, het oer-rund.
Een oerrund kan haar kalf per dag een paar liter melk geven.
Wij zijn lang geleden begonnen om oerrunderen te temmen.
Dat deden we voor het vlees en in Nederland vooral voor de melk.
Wij wilden dus het liefst koeien die zoveel mogelijk melk gaven.
Steeds werden de koeien met de meeste melk uitgekozen.
Dit "uitkiezen van de beste" heet veredelen door selectie.
Hiernaast zie je een "moderne" koe.
Wat valt je op als je haar vergelijkt met het oerrund erboven?
De uier is door de veredeling (3) groter / kleiner geworden.
De kleur is veredeld naar (4) bruin / zwart met wit.
Koeien in Nederland geven per dag wel ongeveer 30 liter melk.
de stier Herman
de stier "Herman"

krantenartikelen over genetische manipulatie

Veredelen door genetische manipulatie

Tegenwoordig kunnen we chromosomen "knippen en plakken".
Zo kan je zelfs eigenschappen van andere dieren inbouwen.
Hiernaast zie je de stier Herman.
Herman komt uit een eicel waarmee geknipt en geplakt is.
Er is een erfelijke eigenschap van een bacterie toegevoegd.
Die bacterie kan een geneesmiddel maken.
En Herman kan nu ook dat geneesmiddel maken.
Bij de dochters van Herman kunnen we dat uit de melk halen.
Zo maken we van koeien kleine geneesmiddelen-fabriekjes.
De veredeling van Herman noemen we genetische manipulatie.
Genetisch is een ander woord voor erfelijk.
Manipulatie is een moeilijk woord voor verandering.
Genetische manipulatie is dus erfelijke verandering.
Sommige mensen vinden die verandering te ver gaan.
Ze vinden dat geknip en geplak te gevaarlijk.
Want er kunnen opeens hele nieuwe dieren ontstaan.
En wat die gaan doen is soms moeilijk te voorspellen.

Fantasie-dier

Teken hieronder een fantasie-dier dat bestaat uit stukken van andere dieren.




























Vragen

1.
De vorm van je neus is (5) wel een / geen erfelijke eigenschap.
2.
honden stamboom
De honden hiernaast stammen allemaal af van de wolf.
Bedenk waarvoor deze rassen zijn veredeld.
De herdershond om te (6) waken / hardlopen / vertroetelen.
De hazewindhond om te (7) waken / hardlopen / vertroetelen.
De maltezer leeuw om te (8) waken / hardlopen / vertroetelen.
3.
In bijna al onze cellen zitten 46 chromosomen.
In de eicellen en zaadcellen zitten er maar 23, omdat
die weer samen moeten komen tot één cel, dan zijn het er samen weer 46.

Extra stof

4.
erfelijke eigenschappen van de ouders
.
Kenmerk Moeder Vader
Oogkleur Blauw Bruin
Haarkleur Rood Zwart

erfelijke eigenschappen van kind
Ogen zijn altijd bruin òf blauw van kleur.
"Bruinblauwe" ogen bestaan niet.
En als een van de ouders bruine ogen heeft, dan hebben de kinderen meestal bruine ogen.
We zeggen dat bruine ogen overheerst, oftewel bruine ogen is dominant.

Hiernaast zie je van twee ouders twee erfelijke eigenschappen getekend.
Van deze eigenschappen is het volgende bekend:
1.Bruine ogen is dominant over blauwe ogen.
2.Zwart haar is dominant over rood haar.
Kleur hier de ogen en het haar van de ouders.
Het kind zal (9) bruine / blauwe ogen hebben gekregen.
Het kind zal (10) rood / zwart haar hebben.
Maak het gezicht van het kind met de juiste kleuren af.

 




ANTWOORDEN


(1) wel
(2) geen
(3) groter
(4) zwart met wit
(5) wel een
(6) waken
(7) hardlopen
(8) vertroetelen
(9) bruine
(10) zwart